Określenie wkładu do spółki

Użytkownik serwisu jest założycielem i pomysłodawcą start-upu, razem z partnerami chcą w przyszłości założyć spółkę. Ewentualni partnerzy dysponują większymi możliwościami finansowymi niż ja i ich wkład finansowy może być wyższy, niż naszego użytkownika.
Użytkownik zwrócił się z zapytaniem czy może w swój wkład dopisać wiedzę (czy też inne niematerialne wartości, niezbędne do funkcjonowania spółki), tak by zachować pakiet kontrolny (lub po prostu możliwość decydowania)? Czy z takim rozwiązaniem łączą się jakieś problemy w przyszłości?

Poniżej odpowiedź naszych ekspertów.

Rodzaje wkładów

Wspólnicy decydujący się na zawiązanie spółki czy to osobowej czy kapitałowej, są zobowiązani do wniesienia wkładów w zamian za przysługujące im ogół praw i obowiązków (spółki osobowe), udziały w kapitale zakładowym (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością), bądź akcje (spółka akcyjna).
Zgodnie z ustawą z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tekst jednolity – Dz. U. z 2020 r., poz. 1526, z póź. zm.), dalej jako „KSH”, wkłady wnoszone na majątek spółki mogą mieć charakter pieniężny lub niepieniężny. O ile pojęcie wkładu pieniężnego jest dość oczywiste (jest to określona w umowie spółki ilość środków pieniężnych, ustalona dla wspólników), to pojęcie wkładu niepieniężnego warto przybliżyć.

Zgodnie z definicją przyjętą przez doktrynę (czyli naukowców zajmujących się prawem) oraz orzecznictwo, wkładem niepieniężnym (aportem) mogą być w np. prawa, w szczególności: prawo własności, inne prawa rzeczowe (np. użytkowanie wieczyste), prawa majątkowe na dobrach niematerialnych (prawo z patentu, do wzoru użytkowego, wzoru przemysłowego, znaku towarowego, majątkowe prawa autorskie) czy know – how oraz prawa obligacyjne (np. udziały lub akcje innych spółek, prawa z umów cywilnoprawnych czy wierzytelności).

Warto również wskazać, że poza prawami, które mogą zostać wniesione do spółki, w przypadku spółek osobowych (za wyjątkiem spółki komandytowo – akcyjnej) wkład niepieniężny może też stanowić świadczenie pracy czy usług na rzecz spółki. W tym miejscu należy również wyjaśnić, że w przypadku spółek osobowych, wątpliwości budzi dopuszczalność objęcia aportem świadczenie usług czy pracy, polegających na prowadzeniu spraw spółki. Wątpliwość ta wynika z tego, że każdy ze wspólników (o ile nie zostanie to wprost wyłączone w umowie spółki) ma prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki (art. 39 § 1 KSH).

W obecnym stanie prawnym, świadczenie usług czy pracy, jak również prawo niezbywalne, nie może stanowić wkładu pieniężnego na rzecz spółek kapitałowych (art. 14 KSH), czyli spółki z ograniczoną odpowiedzialnością oraz spółki akcyjnej. Zaznaczyć jednak należy, że od 1 lipca 2021 r., będzie za to możliwość wnoszenia usług aportem do prostej spółki akcyjnej.

Jeżeli umowa (statut) spółki kapitałowej zakłada możliwość wnoszenia wkładów niepieniężnych w zamian za objęcie udziałów, umowa spółki musi szczegółowo określać:

• przedmiot tego wkładu oraz jego wartość,
• osobę wspólnika wnoszącego aport (przy spółkach z o.o.),
• liczbę objętych w zamian udziałów/akcji,
• a także ich wartość nominalną.

Zdolność aportowa, wycena wartości wkładu niepieniężnego

By prawo lub rzecz mogły być uznane za wkład niepieniężny, muszą one posiadać tak zwaną zdolność aportową, czyli zdolność do wniesienia ich na majątek spółki.
Warunkiem zaś posiadania zdolności aportowej jest, aby świadczenie niepieniężne miało wartość majątkową, zdolność bilansową, tzn. zdolność do ujęcia w bilansie spółki oraz zbywalność.

Z powyższym wiążą się zasady wyceny przedmiotu aportu. W przypadku spółek osobowych, o ile KSH zakłada dowolność w ustalaniu wartości wkładu niepieniężnego przez wspólników, to ustalenie wartości rynkowej wnoszonego aportu będzie mieć skutki podatkowe.

W przypadku spółek z ograniczoną odpowiedzialnością KSH również nie wymaga by wartość aportu była przedmiotem badania przez biegłego rewidenta. W przypadku spółek akcyjnych, taki obowiązek zaś istnieje.

Wracając do spółek z ograniczoną odpowiedzialnością, należy podkreślić że rzetelne określenie wartości aportu przez wspólnika ma istotny wpływ na jego odpowiedzialność wobec spółki. Jeżeli wspólnik znacznie zawyżył wartość aportu, czyli wartość zbywcza ustalona na dzień zawarcia umowy spółki jest niższa niż wycena zadeklarowana przez wspólnika, to taki wspólnik jest zobowiązany do wyrównania spółce brakującej wartości (różnicy między tymi wartościami). Odpowiedzialność wspólnika rozciąga się też na członków zarządu spółki, którzy pomimo posiadanej wiedzy o zawyżeniu wartości aportu, a w konsekwencji przyznania nieodpowiadającej rzeczywistemu pokryciu wartości udziałów w kapitale zakładowym objętych za ten aport, zgłosili spółkę do rejestru.

Prawidłowe oznaczenie wartości wnoszonego wkładu niepieniężnego ma również doniosłe skutki podatkowe. Otóż, przychodem wspólnika wnoszącego wkład niepieniężny jest wartość, wskazana w umowie/statucie spółki, wniesionego aportu.

Know – how jako aport

W pierwszej części mikroporady wskazano, że wkładem niepieniężnym wnoszonym na majątek spółki, w zamian za ogół praw i obowiązków (w spółkach osobowych), udziały w kapitale zakładowym (spółka z ograniczoną odpowiedzialnością) czy akcje (spółka akcyjna), może być know-how. Warto w tym miejscu wskazać, co należy rozumieć pod tym pojęciem. Otóż, know – how obejmuje swoim zakresem wszelkie informacje organizacyjne, chronione dobra niematerialne (wiedzę, która nie jest powszechnie dostępna), czy wąsko rozumianą tajemnicę przedsiębiorstwa.

Do zakresu pojęciowego know-how można więc zaliczyć wytwór intelektu, który charakteryzuje się tym, że:

• obejmuje informacje o charakterze technicznym lub organizacyjnym;
• informacje te są poufne;
• informacje stanowiące przedmiot know-how mogą być wykorzystywane bez dalszego udziału ich twórcy;
• pozwala on na dokonywanie jego reprodukcji (lub wdrożenia) w przedmiotach materialnych lub w sposób zdygitalizowany.

W świetle powyższych rozważań, należy się zastanowić jak będzie przebiegać wniesienie aportem do spółki know-how.
Pierwszym problemem jaki rysuje się przy wnoszeniu know - how aportem, jest jego poufny charakter. Zgodnie z art. 158 § 1 KSH, umowa spółki dopuszczająca wniesienie wkładów niepieniężnych, określa dokładnie przedmiot tego aportu. Opisanie know - how w umowie spółki powinno być zatem na tyle szczegółowe (z zachowaniem poufnego charakteru tego aportu), by możliwe było odróżnienie tego świadczenia od innych (indywidualizacja) oraz by przedmiot aportu mógł pozostawać do dyspozycji spółki, istnieć niezależnie od osoby wspólnika wnoszącego ten wkład niepieniężny (aportem może być np. strategia marketingowa dedykowana danej branży, jeżeli możliwość jej wdrożenia i stosowania z korzyścią dla spółki nie jest uzależniona od przymiotów czy działań wspólnika wnoszącego taki wkład). W celu ochrony poufności know-how można również rozporządzić tym substratem poprzez wskazanie w umowie spółki, że z uwagi na poufny charakter, szczegółowy opis tych informacji jest ujęty w odrębnej umowie.

Drugą kwestią związaną z wnoszeniem aportem know-how, jest ustalenie czy umowa obejmująca know-how ma na celu przeniesienie tego substratu na spółkę czy zakłada możliwość używania informacji poufnych. W przypadku przeniesienia know – how na spółkę, wspólnik utraci uprawnienia związane z tym substratem na rzecz spółki. Przekazanie do używania zaś, pozwala spółce używać (korzystać i czerpać korzyści) z informacji poufnych w granicach ustalonych umową.

Wskazać również należy na kształtowanie się odpowiedzialności wspólników (a w spółkach kapitałowych też członków zarządu) za naruszenie zakazu nieujawniania informacji poufnych objętych aportem. W doktrynie podnosi się, że wnoszący ten rodzaj wkładu niepieniężnego do spółki, powinien zobowiązać się do nieujawniania informacji poufnych osobom trzecim. Wprowadzenie tego zobowiązania do postanowień umowy spółki umożliwia nałożenie sankcji przewidzianych w umowie spółki (np. wykluczenie wspólnika, umorzenie sankcyjne udziałów lub akcji). Dodatkowo można wzmocnić ochronę know- how poprzez zawarcie dodatkowej umowy pomiędzy spółką a wspólnikiem, regulującej obowiązek zachowania informacji poufnych po ustaniu członkostwa wspólnika w spółce.

Trzecią kwestią związaną z wnoszeniem aportem know-how jest ustalenie wartości tego wkładu niepieniężnego. W tym celu można przyjąć metodę wymienną, czyli pozwalającą ustalić jaką wartość można by uzyskać w zamian za te informacje poufne, przy uwzględnieniu takich czynników jak np. dostępność podobnego know-how na rynku. Drugą metodą szacowania wartości tego rodzaju aportu jest ustalenie wartość użytkowej tych informacji, np. poprzez określenie wielkości prognozowanego zysku możliwego do osiągnięcia w przypadku wdrożenia know-how. Na koniec podkreślić należy, że wniesienie know-how aportem może podlegać opodatkowaniu podatkiem od towarów i usług.

Uprawnienia wspólników

Odnosząc się do części pytania użytkownika serwisu, dotyczącej możliwość zapewnienia wpływu na prowadzenie spraw spółki wspólnikowi wnoszącego aport, należy wskazać, że uprawnienia te kształtują się różnie w zależności od formy organizacji prawnej spółki oraz od postanowień umowy spółki.

Jak wskazano na wstępie, w przypadku spółek osobowych (np. spółki jawnej), wspólnicy mają prawo i obowiązek prowadzenia spraw spółki, chyba że umowa spółki wyraźnie wyłączy te uprawnienia. Ponadto dopuszcza się przyznanie uprawnień osobistych wspólnikom, np. nadanie uprawnienia do powołania i odwołania członka (lub określonej liczby członków) zarządu. Uprawnienia osobiste mogą być przyznane niezależnie od wysokości wkładu i przyznanych za nie udziałów w kapitale zakładowym lub ogółu praw i obowiązków. Dopuszczalne jest również zastrzeżenie uzyskania przez zarząd zgody wszystkich wspólników lub ich odpowiedniej większości (tak by zagwarantować udział we współdecydowaniu wspólników mniejszościowych) w przypadku decydowania o konkretnych sprawach spółki.

O tym jakie uprawnienia zostaną przyznane wspólnikom decyduje umowa spółki oraz cechy charakterystyczne, zastrzeżone dla każdego rodzaju spółek prawa handlowego.

Porada została przygotowana przez prawników Kancelarii Gessel, Koziorowski Sp. k.

Podstawa prawna (stan na dzień 25.03.2021 r.):

• Ustawa z dnia 15 września 2000 r. Kodeks spółek handlowych (tekst jednolity – Dz. U. z 2020 r., poz. 1526, z póź. zm.);