Nie wykonywanie wyroku sądu przez organ administracji publicznej

Ważne:

Niejednokrotnie zdarzyć się może, że dysponujesz orzeczeniem sądu administracyjnego o określonej treści i dyspozycji dla konkretnego organu, a ten nie stosuje się do zawartych w nim postanowień. Takie działanie instytucji należy ocenić jako wysoce naganne i jednocześnie niezgodne z obowiązującym prawem. Co do zasady bowiem, ocena prawna i wskazania co do dalszego postępowania wyrażone w orzeczeniu sądu wiążą w sprawie ten sąd oraz organ, którego działanie lub bezczynność było przedmiotem zaskarżenia.

Termin dla organu do załatwienia sprawy będącej uprzednio przedmiotem wyroku sądu administracyjnego biegnie od momentu zwrócenia akt postępowania sądowoadministracyjnego organowi i wynosi w zależności od rodzaju sprawy do maksymalnie miesiąca lub dwóch miesięcy.

Niewykonanie postanowień sądu w tym okresie nie jest klasycznym przykładem bezczynności organu, w ramach którego stronie przysługiwałaby w pierwszej kolejności instytucja ponaglenia, a następnie skarga na bezczynność organu administracji publicznej do właściwego miejscowo Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego.

Jest to instytucja odrębnie uregulowana w ustawie Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi:

W razie niewykonania wyroku uwzględniającego skargę na bezczynność lub przewlekłe prowadzenie postępowania strona, po uprzednim pisemnym wezwaniu właściwego organu do wykonania wyroku lub załatwienia sprawy, może wnieść skargę w tym przedmiocie, żądając wymierzenia temu organowi grzywny.

Oznacza to wprost, że w przypadku opieszałości organu w wykonywaniu prawomocnego wyroku sądowego, w szczególności przy przekroczeniu (tym bardziej rażącym przekroczeniu) standardowo przewidzianych terminów do załatwienia sprawy lub zaniechania przez organ postępowania uznanego za naganne na skutek wniesienia skargi, pierwszym krokiem jest pisemne wezwanie organu do wykonania wyroku/załatwienia sprawy. O niewykonaniu wyroku należy mówić również w sytuacji nieprawidłowego wykonania wyroku, niezgodnego ze wskazaniami co do dalszego postępowania wyrażonymi w prawomocnym wyroku Sądu.

Pismo zawierające wezwanie do wykonania wyroku nie musi spełniać konkretnych przewidzianych ustawowo wymogów formalnych, poza standardowymi dla pisma w postępowaniu administracyjnym:

Podanie powinno zawierać co najmniej wskazanie osoby, od której pochodzi, jej adres i żądanie oraz czynić zadość innym wymaganiom ustalonym w przepisach szczególnych.

Dodatkowym atutem pisma będzie wspomnienie o prawomocnym wyroku sądu administracyjnego oraz powinnościach dla organu, jakie za sobą niesie, co uzasadni wezwanie do wykonania podanych dyspozycji.

Dopiero w dalszej kolejności, jeżeli organ nie zmieni swojego postępowania, przysługuje skarga na niewykonywanie wyroku sądowego wraz z żądaniem nałożenia na organ grzywny.

Zakres sądowej kontroli w sprawach ze skarg o wymierzenie organowi grzywny z tytułu niewykonania wyroku będzie zależał od żądania skarżącego, który może poszukiwać przed sądem administracyjnym ochrony zarówno przed bezczynnością organów administracji publicznej, jak i przed przewlekłym prowadzeniem postępowania.

Sąd przy rozpoznawaniu takiej skargi może orzec o istnieniu lub nieistnieniu uprawnienia lub obowiązku, jeżeli pozwala na to charakter sprawy oraz niebudzące uzasadnionych wątpliwości okoliczności jej stanu faktycznego i prawnego. Jednocześnie sąd stwierdza, czy bezczynność organu lub przewlekłe prowadzenie postępowania przez organ miały miejsce z rażącym naruszeniem prawa.

Co więcej - wykonanie wyroku lub załatwienie sprawy przez organ już po wniesieniu skargi, nie stanowi podstawy do umorzenia postępowania lub oddalenia skargi. Oznacza to, że sąd bada stan faktyczny i prawny na dzień wniesienia skargi i to nieprawidłowości występujące w tym momencie są przedmiotem jego orzekania. Organ nie może zatem uniknąć grzywny tylko poprzez wykonanie wyroku sądu na wieść o kolejnej sprawie zawisłej przed sądem administracyjnym.

Możliwe jest parokrotne składanie skargi na niewykonanie wyroku sądu. Wskazana zasada jest ograniczona jedynie wówczas, gdy wcześniej sąd oddalił skargę na niewykonanie wyroku z powołaniem się na fakt wykonania wyroku przez organ administracyjny. Takie orzeczenie bowiem wiąże sąd rozpoznający kolejną skargę na niewykonanie wyroku, a w konsekwencji musi powodować odrzucenie skargi.

Osobie, która poniosła szkodę wskutek niewykonania orzeczenia sądu, służy cywilnoprawne roszczenie o odszkodowanie od organu, który nie wykonał orzeczenia. Odszkodowanie jest należne również wówczas, gdy organ administracji wyda jednak decyzję niezgodną ze wskazaniami sądu.

Pierwszym krokiem do uzyskania odszkodowania, jest złożenie do organu odpowiednio umotywowanego wniosku o jego dobrowolną wypłatę. Jeżeli organ w terminie trzech miesięcy od dnia złożenia wniosku nie wypłacił odszkodowania, uprawniony podmiot może wnieść powództwo do sądu powszechnego, również w przypadku, gdy nie wniesiono wcześniej skargi o ukaranie organu grzywną.

Grzywnę wymierza się do wysokości dziesięciokrotnego przeciętnego wynagrodzenia miesięcznego w gospodarce narodowej w roku poprzednim, ogłaszanego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie odrębnych przepisów.

Podstawa prawna:

Ustawa z dnia 30 sierpnia 2002 r. Prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 1302 z późn. zm.);
Ustawa z dnia 14 czerwca 1960 r. Kodeks postępowania administracyjnego (t.j. Dz. U. z 2018 r. poz. 2096 z późn. zm.).

Stan prawny na dzień: 14 maja 2019 r.

Odwołanie a wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy

Zgodnie z art. 127 § 1 Kodeksu postępowania administracyjnego od decyzji wydanej w pierwszej instancji służy stronie odwołanie tylko do jednej instancji. Organem właściwym do rozpatrzenia odwołania jest organ administracji publicznej wyższego stopnia, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy. W §3 wskazanego przepisu ustawodawca uregulował inny środek zaskarżenia w sytuacji, gdy decyzja w pierwszej instancji została wydana przez ministra lub samorządowe kolegium odwoławcze. Wówczas stronie nie przysługuje odwołanie, a tzw. wniosek o ponowne rozpatrzenie sprawy.

Funkcją odwołania jest doprowadzenie do kontroli decyzji organu I instancji przez ponowne rozpatrzenie sprawy przez organ odwoławczy.

Termin „odwołanie” jest używany w przepisach prawa na oznaczenie środka zaskarżenia nieostatecznej decyzji administracyjnej do organu administracji publicznej wyższego stopnia. Prawo strony do wniesienia odwołania jest ściśle powiązane z zasadą dwuinstancyjności postępowania, zgodnie z którą sprawa administracyjna załatwiona decyzją administracyjną może być po wniesieniu odwołania ponownie rozpatrzona i rozstrzygnięta przez organ drugiej instancji. Zasada dwuinstancyjności postępowania administracyjnego odnosi się zatem do konstrukcji prawnej odwołania w tym sensie, że służy ono wyłącznie od decyzji organu pierwszej instancji, natomiast organem właściwym do jego rozpatrzenia jest organ administracji publicznej wyższego stopnia, czyli organ drugiej instancji, chyba że ustawa przewiduje inny organ odwoławczy.

Pobierz poradnik