Ryczałt za nocleg należy się każdemu kierowcy także, gdy ma zapewnione miejsce do spania w kabinie pojazdu. Ryczałt za nocleg powinien być regulowany w regulacjach wynagradzania w danym zakładzie pracy.
Art. 775 kodeksu pracy:
§ 1. Pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy, lub poza stałym miejscem pracy przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową.
Art. 2 ust. 7 ustawy o czasie pracy kierowców:
podróż służbowa - każde zadanie służbowe polegające na wykonywaniu, na polecenie pracodawcy:
a) przewozu drogowego poza miejscowość, o której mowa w pkt 4 lit. a, lub
b) wyjazdu poza miejscowość, o której mowa w pkt 4 lit. a, w celu wykonania przewozu drogowego.
Art. 8 ust. 8 rozporządzenia (WE) nr 561/2006
Jeżeli kierowca dokona (sam) takiego wyboru, dzienne okresy odpoczynku i skrócone tygodniowe okresy odpoczynku poza bazą (zakładem pracy) można wykorzystywać w pojeździe, o ile posiada on odpowiednie miejsce do spania dla każdego kierowcy i pojazd znajduje się na postoju.
Art. 8 ust. 8 umowy AETR
Jeżeli kierowca dokona takiego wyboru, dzienne okresy odpoczynku i skrócone tygodniowe okresy odpoczynku poza bazą można wykorzystywać w pojeździe, o ile posiada on odpowiednie miejsce do spania dla każdego kierowcy przewidziane w projekcie konstrukcyjnym i pojazd znajduje się na postoju.
Stan faktyczny[1]:
Kierowca X wniósł pozew przeciwko firmie spedycyjnej Y o zapłatę zaległych ryczałtów za noclegi z odsetkami. X pracował w firmie Y na stanowisku kierowcy TIR – ów, podróżując z towarem do różnych krajów UE. Firma w swoim regulaminie pracy zawarła postanowienie, że jeżeli kierowcy zostanie przydzielony pojazd z miejscami sypialnymi w kabinie, to nie będzie wypłacać kierowcy ryczałtu. Dlatego też w spornym okresie kierowca nie otrzymywał ryczałtu za noclegi.
Zagadnienie prawne:
Czy kierowca X może domagać się od swojego pracodawcy Y ryczałtu za noclegi, pomimo posiadania miejsca do spania w kabinie pojazdu?
Rozstrzygnięcie Sądu Najwyższego[2]:
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, polscy pracodawcy nie mają prawa do umieszczania takich postanowień w regulaminach pracy, ponieważ kierowcy przeważnie pracują w systemie: trzy tygodnie pracy za granicą i tydzień wypoczynku w Polsce – muszą korzystać z regularnego tygodniowego wypoczynku, który nie może odbywać się w kabinie pojazdu. Chyba, że jest to wybór kierowcy i ma on w kabinie pojazdu zapewnione odpowiednie miejsca do spania i pojazd znajduje się na postoju. Jeżeli pracodawca wyda swojemu pracownikowi polecenie wyjazdu to jest zobowiązany do zwrotu dodatkowych kosztów, które nie są objęte wynagrodzeniem zasadniczym pracownika.
Stan prawny:
Rozporządzenie UE z dnia 15 marca 2006 r., reguluje możliwość nocowania w kabinie pojazdu podczas odpoczynku dziennego lub skróconego odpoczynku tygodniowego. Zgodnie z art. 8 ust. 8 tego rozporządzenia, jeżeli kierowca dokona takiego wyboru, dzienne okresy odpoczynku i skrócone tygodniowe okresy odpoczynku poza bazą można wykorzystywać w pojeździe, o ile posiada on odpowiednie miejsce do spania dla każdego kierowcy i pojazd znajduje się na postoju. Z przepisów tego rozporządzenia wynika, że w odpowiednio przystosowanej kabinie pojazdu dopuszczalny jest tylko dzienny okres odpoczynku i skrócony tygodniowy okres odpoczynku. Art. 8 ust. 8 rozporządzenia wskazuje więc, że regularny tygodniowy okres odpoczynku powinien być wykorzystywany w hotelu, na terenie bazy lub w porównywalnym miejscu lub domu. Pracodawca ma obowiązek pokrycia kosztów noclegu poza kabiną pojazdu, w sytuacji regularnego tygodniowego okresu odpoczynku (tygodniowy nieprzerwany odpoczynek obejmuje odpoczynek dobowy stosownie do art. 14 ust. 2 ustawy o czasie pracy kierowców). Jeżeli kierowca nie przedstawi swojemu pracodawcy rachunku za nocleg, rekompensatą powinien być ryczałt za nocleg.
Zdaniem Sądu Najwyższego powyższe przepisy uniemożliwiają polskim pracodawcom całkowite pominięcie w regulaminach wynagradzania – ryczałtu za nocleg, nawet w przypadku zapewnienia kierowcy pojazdu z miejscami noclegowymi.
Również art. 8 ust. 8 umowy europejskiej AETR stanowi, że jeżeli kierowca dokona takiego wyboru, dzienne okresy odpoczynku i skrócone tygodniowe okresy odpoczynku poza bazą można wykorzystywać w pojeździe, o ile posiada on odpowiednie miejsce do spania dla każdego kierowcy przewidziane w projekcie konstrukcyjnym i pojazd znajduje się na postoju.
Sąd Najwyższy uznał, że w tym stanie faktycznym ma zastosowanie art. 775 § 1 k.p. z którego wynika, że pracownikowi wykonującemu na polecenie pracodawcy zadanie służbowe poza miejscowością, w której znajduje się siedziba pracodawcy lub poza stałym miejscem pracy, przysługują należności na pokrycie kosztów związanych z podróżą służbową, ponieważ cechą stosunku pracy jest ryzyko ekonomiczne pracodawcy.
Zgodnie z aktualnym stanem prawnym, kierowca X może domagać się od swojego pracodawcy Y wypłat ryczałtu za nocleg w zagranicznej podróży służbowej pod warunkiem, że ryczałt nie jest wliczony do wynagrodzenia kierowcy.
Podstawa prawna:
- Ustawa z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy: Dz.U.2022.1510 t.j., dalej jako: k.p.
- Umowa europejska dotycząca pracy załóg pojazdów wykonujących międzynarodowe przewozy drogowe, sporządzona w Genewie 1 lipca 1970 r. (Dz. U. 1999, nr. 94, poz. 1087), dalej jako: umowa AETR
- Ustawa z dnia 16 kwietnia 2004 r., o czasie pracy kierowców (Dz.U.2022.1473 t.j. z dnia 2022.07.13)
- Rozporządzenie (WE) nr 561/2006 Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 15 marca 2006 r. w sprawie harmonizacji niektórych przepisów socjalnych odnoszących się do transportu drogowego oraz zmieniające rozporządzenia Rady (EWG) nr 3821/85 i (WE) 2135/98, jak również uchylające rozporządzenie Rady (EWG) nr 3820/85
--
[1] Wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2017 r., sygn. akt I PK 309/15
[2] Ibidem