Egzekucja (sądowa i administracyjna)

Egzekucja sądowa - znajduje swoją podstawę w ustawie z dnia 17 listopada 1964 roku - Kodeks postępowania cywilnego (dalej jako – „k.p.c.”). Przyjmuje się, że sprawa egzekucyjna jest w istocie sprawą cywilną, tyle że ściśle sprawę cywilną należy odnosić do postępowania rozpoznawczego, a sprawę egzekucyjną do postępowania egzekucyjnego. Jego celem jest przymusowe zrealizowanie (urzeczywistnienie) praw lub obowiązków ze stosunków cywilno – prawnych, a więc prawa cywilnego materialnego.

Centralnym pojęciem dla omawianego postępowania jest tytuł wykonawczy. Dla przeprowadzanie egzekucji wymagane jest zaopatrzenie go w klauzulę wykonalności. Egzekucja sądowa może zostać wszczęta na wniosek: wierzyciela, prokuratora albo organizacji pozarządowej lub przez sąd z urzędu. Tytułami egzekucyjnymi, zgodnie z art. 777 § 1 kodeksu postępowania cywilnego są:

• orzeczenie sądu - prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu, jak również ugoda zawarta przed sądem;
• orzeczenie referendarza sądowego prawomocne lub podlegające natychmiastowemu wykonaniu;
• inne orzeczenia, ugody i akty, które z mocy ustawy podlegają wykonaniu w drodze egzekucji sądowej;
• akt notarialny, w którym dłużnik poddał się egzekucji (z art. 777 k.p.c) i który obejmuje obowiązek zapłaty sumy pieniężnej lub wydania rzeczy oznaczonych co do gatunku, ilościowo w akcie określonych, albo też wydania rzeczy indywidualnie oznaczonej, gdy w akcie wskazano termin wykonania obowiązku lub zdarzenie, od którego uzależnione jest wykonanie;

Odnosząc się do tego ostatniego, warto zaznaczyć, że w akcie notarialnym wskazuje się konkretną kwotę lub oznacza się ją na podstawie klauzuli waloryzacyjnej. Wskazuje się w nim również zdarzenie będące podstawą wykonania obowiązku oraz termin dla wierzyciela.
Wniosek o nadanie klauzuli wykonalności sąd rozpoznaje niezwłocznie, jednak nie później niż w terminie 3 dni od dnia jego złożenia.
Czynności egzekucyjne są wykonywane przez komorników sądowych (z wyjątkiem czynności zastrzeżonych dla sądów).

Postępowanie egzekucyjne może zostać zawieszone z urzędu lub na wniosek (art. 819-820 k.p.c.). Z urzędu jest zawieszane, gdy:

• wierzyciel lub dłużnik nie ma zdolności procesowej ani przedstawiciela ustawowego;
• wierzyciel lub dłużnik zmarł.

Na wniosek zgodnie z art. 820 k.p.c.:

• wierzyciela;
• dłużnika, jeżeli sąd uchylił natychmiastową wykonalność tytułu lub wstrzymał jego wykonanie albo dłużnik złożył zabezpieczenie konieczne według orzeczenia sądowego do zwolnienia go od egzekucji.

Na podstawie art. 825 k.p.c. organ egzekucyjny umarza postępowanie w całości lub części na wniosek m.in., gdy:

• „ jeżeli tego zażąda wierzyciel; jednakże w sprawach, w których egzekucję wszczęto z urzędu lub na żądanie uprawnionego organu, wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania wymaga zgody sądu lub uprawnionego organu, który zażądał wszczęcia egzekucji; 
• gdy zażąda tego dłużnik, jeżeli przed dniem złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji roszczenie objęte tytułem wykonawczym uległo przedawnieniu, a wierzyciel nie wykaże, że nastąpiło zdarzenie, wskutek którego bieg terminu przedawnienia został przerwany;
• jeżeli wierzyciel jest w posiadaniu zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie egzekwowanego roszczenia, chyba że egzekucja skierowana jest do przedmiotu zastawu”. 

Na podstawie art. 824 k.p.c. postępowanie umarza się w całości lub części z urzędu m.in.:

Egzekucja administracyjna - jest to zespół czynności podejmowanych przez organ egzekucyjny, wobec zobowiązanego, a także innych uczestników postępowania, które zostały podjęte w celu ostatecznego urzeczywistnienia norm prawa materialnego. Do takich czynności zalicza się czynności procesowe rozstrzygające kwestie proceduralne wynikłe w toku postepowania oraz czynności egzekucyjne, które są czynnościami faktycznymi.

Celem tego postępowania jest wyegzekwowanie od zobowiązanego zachowania zgodnego z treścią nałożonego na niego obowiązku.

Organ egzekucyjny wszczyna egzekucję administracyjną na wniosek wierzyciela i na podstawie wystawionego przez niego tytułu wykonawczego, sporządzonego według ustalonego wzoru (znajduje się na stronie internetowej Ministerstwa Finansów http://www.mf.gov.pl/c/document_library/get_file?uuid=665fa5c2-0834-40fb-94f8-4395c687671e&groupId=764034).

Zobowiązanemu przysługuje prawo wniesienia zarzutów od egzekucji.

Tytuł egzekucyjny zawiera m.in.:

• oznaczenie wierzyciela;
• imię i nazwisko lub nazwę firmy zobowiązanego i jej adres, a także numer identyfikacji podatkowej (NIP) lub numer Powszechnego Elektronicznego Systemu Ewidencji Ludności (PESEL), jeżeli zobowiązany taki numer posiada;
• treść podlegającego egzekucji obowiązku, podstawę prawną tego obowiązku oraz stwierdzenie, że obowiązek jest wymagalny, a w przypadku egzekucji należności pieniężnej - także określenie jej wysokości, terminu, od którego nalicza się odsetki z tytułu niezapłacenia należności w terminie, oraz rodzaju i stawki tych odsetek;
• wskazanie zabezpieczenia należności pieniężnej hipoteką przymusową albo przez ustanowienie zastawu skarbowego lub rejestrowego lub zastawu nieujawnionego w żadnym rejestrze, ze wskazaniem terminów powstania tych zabezpieczeń;
• podstawę prawną pierwszeństwa zaspokojenia należności pieniężnej, jeżeli należność korzysta z tego prawa i prawo to nie wynika z zabezpieczenia należności pieniężnej;
• podstawę prawną prowadzenia egzekucji administracyjnej;
• datę wystawienia tytułu, podpis, imię i nazwisko oraz stanowisko służbowe osoby upoważnionej do działania w imieniu wierzyciela.

Istnieją dwa rodzaje egzekucji administracyjnej:

1. egzekucję należności o charakterze pieniężnym:

• egzekucja z wynagrodzenia za pracę,
• egzekucja z nieruchomości,
• egzekucja ze świadczeń ubezpieczenia emerytalnego,
• egzekucja z ruchomości,
• egzekucja z innych wierzytelności i innych praw majątkowych,
• egzekucja z rachunków bankowych.

2. egzekucję obowiązków o charakterze niepieniężnym:

• grzywna w celu przymuszenia,
• odebranie nieruchomości, opróżnienie lokalu i innych pomieszczeń,
• odebranie rzeczy ruchomej,
• przymus bezpośredni z użyciem siły fizycznej łącznie,
• wykonanie zastępcze - polega ono na dokonaniu czynności przez oznaczoną osobą na koszt zobowiązanego.

Zgodnie z art. 2 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, egzekucji podlegają:

1. podatki, opłaty i inne należności, do których stosuje się przepisy działu III ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. - Ordynacja podatkowa;

a) niepodatkowe należności budżetowe, do których stosuje się przepisy ustawy z dnia 27 sierpnia 2009 r. o finansach publicznych;

b) należności z tytułu przychodów z prywatyzacji;

2. grzywny i kary pieniężne wymierzane przez organy administracji publicznej;
3. należności pieniężne, inne niż wymienione w pkt 1 i 2, jeżeli pozostają we właściwości rzeczowej organów administracji publicznej;
4. należności przypadające od jednostek budżetowych, wynikające z zastosowania wzajemnego potrącenia zobowiązań podatkowych z zobowiązaniami tych jednostek;
5. należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie innych ustaw;
6. wpłaty na rzecz funduszy celowych utworzonych na podstawie odrębnych przepisów;
7. należności pieniężne z tytułu składek do Funduszu Żeglugi Śródlądowej oraz składek specjalnych do Funduszu Rezerwowego;
8. należności pieniężne państwa członkowskiego wynikające z tytułu:

• a) podatków i należności celnych pobieranych przez to państwo lub w jego imieniu, przez jego jednostki podziału terytorialnego lub administracyjnego, w tym organy lokalne, lub w imieniu tych jednostek lub organów, a także w imieniu Unii Europejskiej,
• b) refundacji, interwencji i innych środków stanowiących część całkowitego lub częściowego systemu finansowania Europejskiego Funduszu Rolniczego Gwarancji (EFRG) oraz Europejskiego Funduszu Rolniczego Rozwoju Obszarów Wiejskich (EFRROW), w tym kwot należnych w związku z tymi działaniami,
• c) opłat i innych należności pieniężnych przewidzianych w ramach wspólnej organizacji rynku Unii Europejskiej dla sektora cukru,
• d) kar, grzywien, opłat i dopłat administracyjnych związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w lit. a-c, nałożonych przez organy właściwe do pobierania podatków i należności celnych lub właściwe do prowadzenia postępowań administracyjnych dotyczących podatków i należności celnych lub potwierdzonych przez organy administracyjne lub sądowe na wniosek organów właściwych w sprawie podatków i należności celnych,
• e) opłat za zaświadczenia i podobne do zaświadczeń dokumenty wydane w postępowaniach administracyjnych w sprawie należności pieniężnych, o których mowa w lit. a,
• f) odsetek i kosztów związanych z należnościami pieniężnymi, o których mowa w lit. a-e, w związku z którymi możliwe jest zwrócenie się o wzajemną pomoc na podstawie ustawy o wzajemnej pomocy,
• g) administracyjnych kar pieniężnych lub grzywien administracyjnych nałożonych na pracodawcę delegującego pracownika z terytorium RP w związku z naruszeniem przepisów dotyczących delegowania pracowników w ramach świadczenia usług;

1. należności pieniężne przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie ratyfikowanych umów międzynarodowych, których stroną jest Rzeczpospolita Polska;
2. obowiązki o charakterze niepieniężnym pozostające we właściwości organów administracji rządowej i samorządu terytorialnego lub przekazane do egzekucji administracyjnej na podstawie przepisu szczególnego;
3. obowiązki z zakresu bezpieczeństwa i higieny pracy oraz wypłaty należnego wynagrodzenia za pracę, a także innego świadczenia przysługującego pracownikowi, nakładane w drodze decyzji organów Państwowej Inspekcji Pracy;
4. obowiązki z zakresu ochrony danych osobowych, nakładane w drodze decyzji Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych.

Postępowanie egzekucyjnena podstawie art. 56 Ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji, podlega zawieszeniu w całości lub w części m.in. w przypadku:

• w razie wstrzymania wykonania, odroczenia terminu wykonania obowiązku albo rozłożenia na raty spłat należności pieniężnej;
• w razie śmierci zobowiązanego, jeżeli obowiązek nie jest ściśle związany z osobą zmarłego;
• w razie utraty przez zobowiązanego zdolności do czynności prawnych i braku jego przedstawiciela ustawowego;
• na żądanie wierzyciela.

Na podstawie art. 59 ustawy o postępowaniu egzekucyjnym w administracji „postępowanie egzekucyjne umarza się w całości albo w części w przypadku:

• niedopuszczalności egzekucji administracyjnej, w tym ze względu na zobowiązanego; 
• niewykonalności obowiązku o charakterze niepieniężnym; 
• niespełnienia w tytule wykonawczym wymogów określonych w art. 27 elementy tytułu wykonawczego; 
• śmierci zobowiązanego, gdy obowiązek: 
• a) jest ściśle związany ze zobowiązanym, 
• b) nie jest ściśle związany ze zobowiązanym, a egzekucja jest prowadzona wyłącznie z prawa majątkowego, które wygasło wskutek śmierci zobowiązanego; 
• gdy postępowanie egzekucyjne zawieszone na żądanie wierzyciela nie zostało podjęte przed upływem 12 miesięcy od dnia zgłoszenia tego żądania; 
• gdy z wnioskiem o umorzenie postępowania egzekucyjnego wystąpi wierzyciel; 
• 7)gdy odrębne ustawy tak stanowią”. 

Zobacz także:

• Alternatywne metody rozwiązywania sporów – umowa i ugoda administracyjna 
• Mediacja